Η ιστορία της Σαντορίνης & Η τέχνη της επιβίωσης

Εισαγωγή

Η ιστορία της Σαντορίνης αποτελεί μία από τις πιο όμορφες διηγήσεις της αιώνιας πάλης του ανθρώπου και της φύσης. Όσο τα στοιχεία της φύσης, που στη Σαντορίνη συνδέονται έντονα με τη δράση των ηφαιστείων, οργίζονταν και ξέσπαγαν, τόσο οι άνθρωποι της Σαντορίνης, ανά τους αιώνες, έβρισκαν τρόπους για να επιβιώσουν και να δημιουργήσουν.

Από τις ηφαιστειακές εκρήξεις των αρχαίων χρόνων, που συνέδεσαν τη Σαντορίνη ακόμα και με το μύθο της χαμένης Ατλαντίδας μέχρι τους πρόσφατους σεισμούς, η ιστορία της Σαντορίνης είναι άμεσα συνδεδεμένη με το «ανήσυχο» έδαφός της και τα ηφαίστεια της. Η παλιά και η νέα καμμένη, τα δύο ήρεμα νησάκια που δεσπόζουν στο αρχιπέλαγος της Σαντορίνης διαμόρφωσαν την ιστορία του νησιού μαζί με τους λαούς και τους ανθρώπους που έζησαν στη Σαντορίνη και έμαθαν να επιβιώνουν και να δημιουργούν πολιτισμό παρά τις αντιξοότητες και τις προκλήσεις.

Κάθε στρώμα ηφαιστειακής λάβας που φαίνεται στην καλντέρα έχει τη δική του ιστορία. Κάθε γωνιά του νησιού μαρτυρά και μια διαφορετική πτυχή της ιστορίας της Σαντορίνης. Από τον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου, στην κορυφή του Μέσα Βουνού και τα ερείπια της Αρχαίας Θήρας, στα αρχοντικά της Μεσαριάς του 18^ου αιώνα και τα εργοστάσια επεξεργασίας του πιο διάσημου προϊόντος της Σαντορίνης, το ντοματάκι, η Σαντορίνη και οι λαοί της σε πείσμα της φύσης δεν πτοήθηκαν, δεν εγκατάλειψαν και δε σταμάτησαν να φτιάχνουν την ιστορία ενός νησιού μοναδικού σε όλο τον κόσμο.

Η μυθολογική Σαντορίνη

Αναρίθμητοι μύθοι συνοδεύουν τη γέννηση και την εξέλιξη της Σαντορίνης στους αρχαίους χρόνους, όπως ο μύθος του Δευκαλίωνα και της Πήρας που γλίτωσαν από τον κατακλυσμό που προκάλεσε ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους καταφεύγοντας στη Σαντορίνη. Ένας άλλος μύθος θέλει τη θυμωμένη αντίδραση του Ποσειδώνα, την πλημμύρα που κατέκλισε την Αττική, όταν έχασε στο συναγωνισμό με την Αθηνά για τη κυριαρχία της Αθήνας, να φτάνει μέχρι την Σαντορίνη. ΄Αλλοι μύθοι θέλουν τη Σαντορίνη να ξεπετάγεται από τη θάλασσα, έχοντας στρογγυλό σχήμα και σ’ αυτό να οφείλεται και το πρώτο της όνομα που ήταν Στρογγύλη. Tα ευρύματα στο Ακρωτήρι μαρτυρούν την ανάπτυξη μιας καθ’ όλα οργανωμένης πόλης που ήκμασε την τρίτη χιλιετία π.Χ. την οποία κατέστρεψε η έκρηξη του ηφαιστείου.

Ένα εκρηκτικό γεγονός

Το γεγονός που άλλαξε όμως τόσο την ιστορία του νησιού και έπαιξε καθοριστικό ρόλο και στο ρου της ιστορίας της Μεσογείου είναι η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (γύρω στο 1600 π.Χ. περίπου) που πραγματικά καταστρέφει ολοκληρωτικά το νησί. Απέμειναν τρεις λωρίδες εδάφους η Σαντορίνη, η Παλιά Καμένη και η Θηρασιά, δημιουργώντας μια καλντέρα μοναδική σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα πρόσφατα ευρήματα βέβαια του καθηγητή Walter Friedrich, με την εξέταση του κλωναριού ελιάς που θάφτηκε στη λάβα, αποδεσμεύουν την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης με την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού. Όπως και να είναι τα πράγματα μετά την έκρηξη του ηφαιστείου, η Σαντορίνη αρχίζει να ξαναγράφει την ιστορία της από το μηδέν, κρατώντας πολλά μυστικά στο έδαφός της. Από τους πολλούς κατακτητές που βρέθηκαν στο νησί, οι Φοίνικες μαγεύτηκαν από την ομορφιά του τόπου, όπως και οι Δωριείς, ενώ οι Σπαρτιάτες ήταν αυτοί που ονόμασαν για πρώτη φορά το νησί Θήρα από τον αρχηγό τους, όταν μετοίκησαν στο νησί τον 8^ο αιώνα π. Χ. 

Tην εποχή του Βυζαντίου

Στα ρωμαϊκά χρόνια η Σαντορίνη δεν εμφανίζει κάποια δραστηριότητα, ενώ τη Βυζαντινή Εποχή το νησί υιοθέτησε τη χριστιανική πίστη διόρισε δικό του επίσκοπο κι οργάνωσε δική του χριστιανική εκκλησία. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1204, το νησί κατακτήθηκε από τους Ενετούς, οι οποίοι ονόμασαν το νησί Σαντορίνη από την εκκλησία Σάντα Ειρήνη. Το 1207 η Σαντορίνη παραδόθηκε στο Δουκάτο της Νάξου, στο οποίο ανήκε μέχρι το 1579 και κατόπιν πέρασε στους Οθωμανούς, παρόλο που για ένα μικρό χρονικό διάστημα οι Έλληνες κατάφεραν να την ανακτήσουν και να την ξαναχάσουν. Όσο το νησί βρισκόταν υπό την κατοχή των Οθωμανών, είχε μερική αυτονομία. Είχε ακόμη κι εκλεγμένο αντιπρόσωπο που μιλούσε στις τουρκικές αρχές εκ μέρους των Σαντορινιών. Η Σαντορίνη ενώθηκε με το Νέο Ελληνικό Κράτος το 1830, με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου.

Η Σαντορίνη σήμερα

Το 18^ο αιώνα η Σαντορίνη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη που οφείλοταν κυρίως στις εξαγωγές κρασιού. Το βινσάντο έφτασε μέχρι τη Ρωσία και οι Σαντορινιοί έγιναν μια μεγάλη ναυτική δύναμη. Την αίγλη της εποχής μαρτυρούν τα υπέροχα αρχοντικά που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο το νησί. Ο σεισμός του 1956 προκάλεσε σημαντικές ζημιές στην υποδομή του νησιού ταράζοντας για άλλη μια φορά την πορεία της Σαντορίνης και των κατοίκων της, αφού αρκετοί κάτοικοί αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν. Μετά τη δεκαετία του 1970 η Σαντορίνη γίνεται διάσημη σε όλο τον κόσμο για το μοναδικό της τοπίο και αναπτύσσεται ραγδαία τουριστικά για να είναι σήμερα ένας από τους κορυφαίους προορισμούς του κόσμου.

History Witness, Που θα δω....

-Την προϊστορική ιστορία της Σαντορίνης: Στον οικισμό του Ακρωτηρίου, στο μουσείο της Προϊστορικής Θήρας στα Φηρά και στο Συνεδριακό Κέντρο Πέτρος Νομικός με τις τρισδιάστατες απεικονίσεις των τοιχογραφιών που βρέθηκαν στο Ακρωτήρι.

-Την αρχαία και ρωμαϊκή περίοδο: Στην Αρχαία Θήρα στο Καμάρι και στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Φηρών.

-Την Βυζαντινή εποχή: Στην εκκλησία της Παναγίας στην Επισκοπή Γωνιάς, στην Παναγία Μεσανή στο Εμπορείο και στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στον Πύργο.

-Τα αρχοντικά του 18^ου αιώνα: Στο Αρχοντικό Αργυρού στη Μεσαριά και στο Μέγαρο Γκύζη που καλύπτει την ιστορία του νησιού από το 16^ο αιώνα έως το 18^ο αιώνα.

-Τη λαογραφική/ αγροτική ιστορία: Στο Λαογραφικό Μουσείο του Λιγνού στο Κοντοχώρι, στα εργοστάσια επεξεργασίας ντομάτας (λειτουργεί μόνο το εργοστάσιο της Ένωσης Θηραϊκών Προϊόντων στο Μονόλιθο), στους ανεμόμυλους του Γαβρίλη στο Εμπορείο.

-Την ιστορία του κρασιού: Στο Μουσείο Οίνου του Κουτσογιαννόπουλου

-Την ιστορία των πετρωμάτων: Στο Μουσείο Ορυκτών και Απολιθωμάτων στην Περίσσα.

-Τις σημαντικές εκκλησίες: Η μεγαλύτερη είναι στην Περίσσα, του Τιμίου Σταυρού στην άκρη του χωριού, η Σάντα Ειρήνη στην πλαγιά του Μέσα Βουνού που βλέπει στην Περίσσα, η Αγία Ματρώνα στη Φοινικιά, ο καθεδρικός ναός των Φηρών, το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο Φηροστεφάνι και η Παναγία η Τρύπα στο Βόθωνα